A. Lee Ufan
"Le fil infini"
Het oeuvre van Lee Ufan is een queeste naar een nieuwe definitie van kunst. De kunstenaar heeft filosofie en artistieke creatie altijd nauw met elkaar in verband gebracht. Midden in de jaren 1990 was hij een van de oprichters van de Japanse minimalistische beweging Mono-ha, die zich voor de aard van het materiaal zelf interesseerde en door de mens gemaakte materialen wilde laten dialogeren met ruwe grondstoffen, om zo een overdenking te starten over kunstmatig en natuurlijk. De plaats van de mens in de natuur en verschillende vragen over dualiteit, zoals heden en eeuwigheid, vol en leeg, eindig en oneindig, vormen de kern van zijn werk, terwijl rekening houden met de omgeving een integraal onderdeel is van zijn creatieve proces.
"De ontmoeting met een plek, de communicatie met de buitenwereld zijn net zo belangrijk als de gereedschappen en materialen die ik nodig heb om te werken. Al deze elementen worden samengevoegd in mijn benadering: ze botsen onderling, tot een perfecte harmonie of dissonantie is ontstaan. Het is precies zoals instrumenten: elk heeft zijn eigen karakter en ze worden samen geleid door een dirigent. Voor elk kunstwerk is mijn volledige fysieke en mentale betrokkenheid nodig", verklaarde de kunstenaar in 2017 ter gelegenheid van de opening van Topos (Excavated) in het Castello di Ama in Italië.
Sinds de jaren 1960 laat Lee Ufan zijn gedachten gaan en voert zijn oeuvre uit tussen zijn geboorteland Korea, Japan en het westen, waaronder Frankrijk, en tussen filosofie en kunst. Zijn kunstwerken zijn stuk voor stuk ontmoetingen en belevingen. Zijn beelden en omgevingen spelen met ruimte, zijn schilderijen gaan over de tijd, maar elk kunstwerk getuigt van de wil van de kunstenaar om het oneindige te beteugelen. Elk van zijn werken vertaalt essentiële filosofische principes. Hij zegt bijvoorbeeld: "Het universum is niet oneindig, maar oneindigheid is het universum".
Zijn beelden bestaan vaak uit meerdere elementen (hout, steen, katoen voor de natuurlijke materialen, metaal, glas, spiegelglas voor de door de mens gemaakte), die de kunstenaar laat resoneren met de locatie waar ze geplaatst worden. In 2022 in Arles was Requiem speciaal ontworpen om de antieke necropool in Arles te weerspiegelen. De 13 Relatum – een term die Lee Ufan sinds 1972 voor zijn beelden gebruikt – herinnerden aan de rechthoekige stenen die in een rij waren geplaatst op de laan naar de kerk Saint-Honorat of in de kapellen. Lee Ufan kiest altijd voor een verband tussen doen en niet doen, hij creëert een poëtische ruimte vanuit het principe dat 'zien, kiezen, nemen of verplaatsen al deel uitmaken van de creatie'.
Zijn werken zijn eenvoudig, ze geven geen enkel voorwerp of scène weer. Er zit geen verborgen verhaal achter, geen te ontdekken symboliek, de kunst is geconcentreerd in het gevoel. Naar zeggen van de kunstenaar zelf moet de aanwezigheid van de lucht en de ruimte worden gevoeld. Lee Ufan mediteert langdurig en haalt diep adem voordat hij zijn eerste gebaar maakt. Als hij schildert, brengt hij het penseel zachtjes op het maagdelijke doek aan en herhaalt dit een aantal maal gedurende een paar minuten. Vervolgens laat hij het doek een week drogen om daarna opnieuw te beginnen. Dit hele proces wordt drie of vier keer herhaald.
Hij beschildert nooit het hele oppervlak van het doek. Lee Ufan weigert de ruimte op een schilderij te behandelen als een te veroveren gebied. Hij wil dat zijn werk voortkomt uit de band die hij creëert tussen het bewerkte en het maagdelijke gedeelte, die hij als het aanwezige en het afwezige deel van het werk kwalificeert. Voor hem betreft het een ontmoeting tussen zijn interne wereld en de buitenwereld. Als de ontmoeting plaatsvindt, ontstaat een beeld op het wit en begint een gevoelige en oneindige dialoog met de ruimte en in de tijd. Het doel hiervan is altijd hetzelfde: een overpeinzing doen ontstaan. Lee Ufan creëert terughoudend en sober. De kunstenaar houdt zijn woorden en zijn adem in. Hij stimuleert ons om de wereld door onze eigen ogen te bekijken en onze aandacht op de natuur te richten in plaats van op redeneringen.
BIOGRAFISCHE GEGEVENS
Lee Ufan werd in 1936 in Korea geboren, waar hij poëzie, schilderkunst en kalligrafie en het gedachtegoed van Lao Tseu en Tchouang-tseu studeert. Als hij 20 is, vertrekt hij naar Japan waar hij zich voor westerse filosofie interesseert. Nadat hij zijn studie aan de Nihon-universiteit van Tokyo heeft afgerond, begint hij zijn carrière als filosoof en kunstcriticus. Hij wordt beïnvloed door: Nietzsche, Rilke, Heidegger en Merleau-Ponty. In 1968 ontmoet Lee Ufan de kunstenaar Nobuo Sekine (1942-2019), wiens ideeën en artistieke keuzes hij al gauw aanhangt. Het jaar daarop ontvangt Lee Ufan de prijs voor de beste kunstcriticus van het magazine Bijutsu Shuppan-Sha, voor een artikel met de titel 'Van levenloze voorwerpen tot een levend bestaan'.
De auteur wordt theoreticus en woordvoerder van Mono-ha ('school der dingen'), een avantgardistische Japanse kunstbeweging die actief was van het einde van de jaren 1960 tot het midden van de jaren 1970. Enerzijds maakt deze beweging gebruik van geproduceerde materialen in de vorm van voorwerpen en anderzijds, van ongewijzigde natuurlijke materialen, ter verduidelijking van de mogelijke verbanden tussen natuurlijk en kunstmatig. Net als andere bewegingen die in deze periode in Europa en de Verenigde Staten actief zijn, droeg Mono-ha bij aan de ingrijpende verandering van de fundamenten en de definitie van kunst.
In 1971 wordt het concept van Mono-ha gepresenteerd op de Biënnale van Parijs. In 1973 wordt Lee Ufan professor aan de Tama Art University van Tokyo en interesseert zich voor monochrome schilderkunst. Vanaf dat moment blijft de kunstenaar zijn werk ontwikkelen en lesgeven (tot 2007). Aan de hand van zijn favoriete thema's - de relaties tussen dingen en de ruimte eromheen, tussen leeg en vol, maar ook de dialoog tussen natuurlijk en industrieel, tussen binnen en buiten - stelt Lee Ufan ons een plastische meditatie voor waarin een zeer persoonlijke definitie van moderne kunst verweven is, los van de taal, die als een onmiddellijke gevoelsmatige beleving moet worden benaderd.
Zijn werk is wereldwijd vele malen tentoongesteld in instellingen als het Hermitage-museum in Sint Petersburg, de Serpentine Gallery en de Pace Gallery in Londen, het Guggenheim Museum in New York, het Centre de Création Contemporaine Olivier Debré in Tours, het kasteel van Versailles, het Musée d’art moderne van Saint Etienne en de Galerie Nationale du Jeu de Paume, het Kunstmuseum in Bonn en het Städel Museum in Frankfurt, evenals het National Museum of Contemporary Art in Seoul, maar ook in het kader van vele artistieke manifestaties als de Biënnales van Venetië (2007, 2011), van Gwangju (2000, 2006), van Shanghai (2000), van Sydney (1976), van São Paulo (1973) en van Parijs (1971).
In 2014 was Lee Ufan als kunstenaar te gast in het park en het kasteel van Lodewijk XIV in Versailles. Zijn werk werd ook gepresenteerd in het Centre Pompidou-Metz in het kader van de tentoonstellingen Formes simples (2014), Japanorama. Nouveau regard sur la création contemporaine (2017) en Habiter le Temps (2019). In april 2022 opende de kunstenaar de Fondation Lee Ufan Arles, gehuisvest in het Hôtel Vernon, een gebouw uit de 17e eeuw in de nabijheid van de Romeinse arena's van de stad en heringericht door de architect Tadao Ando.
Sinds 2013 wordt Lee Ufan vertegenwoordigd door de Galerie kamel mennour.
